Chcesz otrzymywać najnowsze wiadomości
Wydarzenia
Polskie Noble 2016 przyznane



Fundacja na rzecz Nauki Polskiej po raz dwudziesty piąty przyznała Nagrody Fundacji, które cieszą się opinią najważniejszego wyróżnienia naukowego w Polsce. Nagrody otrzymują wybitni uczeni za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata. Tegorocznymi laureatami zostało czterech wybitnych polskich uczonych – prof. Jan Kozłowski, prof. Marek Samoć, prof. Józef Spałek i prof. Bogdan Wojciszke.




Przedmiotem nagrody mogą być ściśle zdefiniowane i potwierdzone osiągnięcia naukowe, które w ostatnim okresie otworzyły nowe perspektywy badawcze. Kandydatów do Nagrody FNP, zgodnie z jej regulaminem, zgłaszać mogą wybitni przedstawiciele nauki zaproszeni imiennie przez Zarząd i Radę Fundacji. Rolę Kapituły konkursu pełni Rada Fundacji, która dokonuje wyboru laureatów na podstawie opinii niezależnych recenzentów i ekspertów oceniających dorobek kandydatów. Wysokość nagrody wynosi 200 tys. zł.



Prof. JAN KOZŁOWSKI z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2016 w obszarze nauk o życiu i o Ziemi za sformułowanie i eksperymentalną weryfikację teorii wyjaśniającej różnorodność strategii życiowych organizmów jako efektu optymalnej alokacji zasobów.


Kluczowym dla rozwoju teorii był esej teoretyczny z 1992 r. opublikowany w czasopiśmie „Trends in Ecology and Evolution”. Uczony opisał w nim, jak organizmy rozporządzają dostępnymi zasobami na potrzeby wzrostu i rozmnażania oraz jaki ma to wpływ na wiek dojrzewania i masę ciała.
     Teoria wyjaśnia ogromne zróżnicowanie czasu dojrzewania, wielkości ciała osobników dorosłych i budujących je komórek, jak również długości życia organizmów żywych. Pozwala przewidywać, w jakich warunkach zwierzęta rosną intensywnie po osiągnięciu dojrzałości, a w jakich nie. Wyjaśnia także, dlaczego niektóre gatunki składają wiele małych jaj, a inne niewiele dużych. W zależności od strategii życiowej organizmy różnie lokują zasoby, czyli – stosując terminologię ekonomiczną – optymalnie inwestują je we wzrost, rozmnażanie i utrzymanie w dobrej formie ciała. Najlepszy sposób lokowania dla danego gatunku zależy od zasobności środowiska w pokarm i od ryzyka śmierci.




Prof. MAREK SAMOĆ z Politechniki Wrocławskiej otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2016 w obszarze nauk chemicznych i o materiałach za badania materiałów nanostrukturalnych dla optyki nieliniowej.


Odkryte przez prof. Marka Samocia niezwykłe właściwości optycznych nanomateriałów mogą zostać wykorzystane np. w przekształcaniu sygnałów optycznych, w obrazowaniu biologicznym czy też w konwersji energii.
     Profesor Marek Samoć jest specjalistą w dziedzinie chemii fizycznej, zaangażowanym w badania nad nowymi materiałami dla optoelektroniki i fotoniki. Materiały takie składają się z obiektów o rozmiarach nanometrycznych, których organizacja strukturalna może być ściśle kontrolowana. Dzięki kontrolowaniu nieliniowych własności optycznych nanomateriałów przez zewnętrzne bodźce można budować systemy logiki cząsteczkowej lub czujniki.
     Osiągnięcia badawcze prof. Marka Samocia mają głębokie znaczenie praktyczne. Dzięki odkrytym przez niego efektom, nowe materiały dla zastosowań w fotonice mogą usprawnić przesyłanie i przetwarzanie informacji, ogniwa elektryczne trzeciej generacji mogą być tańsze, wydajniejsze i bardziej ekologiczne.



Prof. JÓZEF SPAŁEK z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2016 w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich za badania układów silnie skorelowanych, a w szczególności za sformułowanie modelu t-J.


Prof. Józef Spałek jest światowej klasy liderem w dziedzinie kwantowej fizyki materii skondensowanej. Rzucił całkowicie nowe spojrzenie na kształtujące się właściwości silnie skorelowanych elektronów, szczególnie na współzależności między magnetyzmem i ruchem elektronów, np. wprowadził koncepcję spinowo zależnych mas oraz podał pierwszy opis termodynamiczny przejścia metal-półprzewodnik w takich układach skorelowanych elektronów.
    Fizyka materii skondensowanej stanowi laboratorium badawcze dla całej fizyki. Teoretyczne wyjaśnienie tych zjawisk pozwoli na zrozumienie ich roli w praktyce np. do konstrukcji magnesów produkujących ultra silne pola magnetyczne, nowego typu urządzeń w zakresie elektroniki kwantowej, czy też przy konstrukcji komputerów kwantowych.
    Wybitny wkład do świata fizyki prof. Józef Spałek wniósł w 1977 r., kiedy to opracował Model t-J. Jest to standardowy model w teorii układów silnie skorelowanych elektronów.



Prof. BOGDAN WOJCISZKE z SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego, Wydział Zamiejscowy w Sopocie otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2016 w obszarze nauk humanistycznych i społecznych za opracowanie modelu sprawczości i wspólnotowości jako podstawowych wymiarów poznania społecznego.


Sformułowanie i zweryfikowanie przez prof. Wojciszke modelu dwuwymiarowości ludzkiego poznania społecznego zakładającego, że spostrzeganie ludzi przebiega na wymiarze sprawczości (sprawność, kompetencja, nastawienie na cele) i wspólnotowości (moralności i „ciepła”). Te dwa najważniejsze wymiary interpretacji zachowań są wzajemnie niezależne i powszechnie obecne w spostrzeganiu osób, wyjaśniając łącznie ponad 80% zmienności globalnych ocen ludzi, w tym także przywódców organizacyjnych i politycznych.
    Opracowany przez prof. Wojciszke dwuwymiarowy model jest nowatorskim podejściem do klasycznych problemów poznania społecznego. Teoria ta zmieniła podstawy psychologii i od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku kształtuje kierunki obecnych i przyszłych badań. Model dwuwymiarowego poznania społecznego stał się paradygmatem, czyli dominującą teorią nowoczesnej psychologii społecznej. Dzięki tej koncepcji można badać stereotypy, uprzedzenia oraz relacje w grupie i pomiędzy grupami.

Nagrody Fundacji są przyznawane za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata.

Kandydatów do Nagrody FNP, zgodnie z jej regulaminem, zgłaszać mogą wybitni przedstawiciele nauki zaproszeni imiennie przez Zarząd i Radę Fundacji. Rolę Kapituły konkursu pełni Rada Fundacji, która dokonuje wyboru laureatów na podstawie opinii niezależnych recenzentów i ekspertów oceniających dorobek kandydatów. W skład Rady w obecnej kadencji wchodzą profesorowie: Leon Gradoń (Wydział Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Politechnika Warszawska) – przewodniczący Rady, Wojciech Tygielski (Instytut Historii Sztuki, Wydział Historyczny UW) – wiceprzewodniczący Rady,  Jan Kotwica (Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie), Włodzimierz Krzyżosiak (Instytut Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu), Aleksandra Łuszczyńska (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny), Maria Nowakowska (Wydział Chemii,  Uniwersytet Jagielloński), Karol I. Wysokiński (Zakład Teorii Fazy Skondensowanej UMCS). Nagrody są przyznawane w czterech obszarach: nauk o życiu i o Ziemi,  nauk chemicznych i o materiałach, nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich oraz nauk humanistycznych i społecznych.



Uroczystość wręczenia nagród odbyła się 8 grudnia br. na Zamku Królewskim w Warszawie. Na zdjęciu z lewej, laureaci Nagrody FNP wraz z Prezydentem Andrzejem Dudą, Małgorzatą Kidawą-Błońską, Wicemarszałek Sejmu oraz prof. Maciejem Żyliczem, Prezesem FNP.


Źródło: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej. Fot. One HD i Magdalena Wiśniewska-Krasińska


dodano: 2016-12-09 07:27:40